Wie wat bewaart heeft wat!
In een diepe kast op het zijbalkon van de lutherse kerk in Hilversum stond jarenlang een groot aantal archiefdozen opgestapeld, deels op planken en deels door elkaar gestapeld op de vloer. In deze doorgezakte en stoffige dozen was de geschiedenis van de Lutherse gemeente vanaf circa 1890 opgeborgen. Maar wilde het archief zijn ‘geheimen’ kunnen prijsgeven, dan moest het wel eerst geordend worden.
Door de aanstaande verkoop van het kerkgebouw kon deze klus niet lang meer op zich laten wachten. Vandaar dat de kerkenraad mij vroeg of ik deze
taak, als oud-gemeentelid van Hilversum, op mij wilde nemen. Als gepensioneerd monumentenzorger van de gemeente Amersfoort was archiefwerk mij niet vreemd, en tijdens mijn studie kunstgeschiedenis heb ik het archief van de beroemde Hilversumse gemeentearchitect Willem Marinus Dudok voor de voorloper van het Rotterdamse Architectuur Instituut mogen ordenen.
Aanpak
De eerste stap was om zicht te krijgen op welke wijze een kerkelijk archief geordend kon worden. Hier gaven de concept richtlijnen voor kerkelijk archiefbeheer uit 2010, opgesteld in opdracht van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), de eerste richting.
In dit document werd geadviseerd een ordening in zes categorieën aan te houden, te weten: 1 kerkenraad, 2 diaconie, 3 kerkrentmeesters, 4 gebouwen, 5 verenigingen/clubs en 6 documentatie.
Vervolgens is contact gelegd met het Streekarchief Gooi- en Vechtstreek (SAGV) om na te gaan of het lutherse archief hier een goede en toegankelijke plaats zou kunnen krijgen.
Positieve reacties
De reacties waren positief en ik kreeg voor de beschrijving van het archief een modellijst toegestuurd. Bovendien zou het streekarchief omslagen en nieuwe dozen ter beschikking stellen. Tot slot was ook de Synodale Commissie van de Evangelisch-Lutherse Kerk in Nederland akkoord met deze werkwijze.
Ordening
Een tweede stap was, gebruik makend van de ruimte die het zijbalkon bood, een grove ordening aan te brengen. Iedere doos kreeg een plaats volgens de bovengenoemde indeling en werd al zoveel mogelijk chronologisch gerangschikt. Gelijktijdig kreeg iedere doos een tijdelijk nummer. Dit leverde een goed beeld van de omvang, maar liefst 25 strekkende meter, onder te verdelen in: kerkenraad 9 m’, diaconie 1 m’, kerkrentmeesters 11 m’, gebouwen 1 m’, verenigingen/clubs 1 m’, documentatie 1 m’ en divers 1 m’.
Doopkamer
Vervolgens werd in de ‘Doopkamer’ in het Bussumse kerkgebouw een goede plek gevonden, waar een stelling kon worden geplaatst om deze dozen tijdelijk onder te brengen. In Brabant werd een geschikte, tweedehands stelling gevonden. Zo konden de dozen naar Bussum worden overgebracht en op nummer in de stelling worden geplaatst. In deze kamer zal de komende maanden iedere doos worden doorgenomen, volgens de richtlijnen worden ‘geschoond’, van nietjes en paperclips worden ontdaan en uiteindelijk definitief worden geordend. Een omvangrijke en tijdrovende klus!
Eerste indruk
In de afgelopen weken heb ik mij in het archief verdiept. Mijn eerste indruk is, dat met name het archief van de kerkenraad, door de toenmalige secretaris J.H. Putting zorgvuldig is geordend. Na zijn vertrek heeft echter geen strak omlijnd archiefbeheer meer plaatsgevonden. In deze fase heb ik ook de afleveringen van Ons Gemeenteleven geordend. Dit maandblad is vanaf 1926, het moment dat de Lutherse Kerk in Hilversum zelfstandig werd, tot 2015 uitgegeven. Er blijkt slechts één complete set aanwezig te zijn, met maar elf ontbrekende nummers.
Onderzocht gaat worden of deze serie gedigitaliseerd kan worden, omdat op die manier de geschiedenis van de Hilversumse gemeente gemakkelijk ontsloten kan worden.
Oproep
Wat opvalt is dat er nauwelijks foto’s bewaard zijn gebleven, terwijl bijvoorbeeld bevestigingen door de lutherse fotograaf De Groot op voortreffelijke wijze zijn vastgelegd. Zie hiervoor bijvoorbeeld het artikel in De Lutheraan van zomer 2020. Vandaar mijn vraag aan u om mee te denken en mee te zoeken of uit persoonlijke archieven nog foto’s van bijzondere momenten bijeengebracht kunnen worden. Mocht u materiaal in huis hebben, dan kunt u zich het beste tot de secretaris wenden.
Toekomst
Tijdens de werkzaamheden in het archief zullen ongetwijfeld aardige wetenswaardigheden naar voren komen. Hiervan zal ik graag in komende nummers van De Lutheraan verslag doen, waarmee ik u gelijktijdig van de voortgang op de hoogte kan houden.
Max Cramer