Zingen is twee keer bidden?
Zingen is twee keer bidden: niet alleen van Luther
Vaak hoor je in Lutherse gemeenten de uitspraak ‘zingen is twee keer bidden’ en dan wordt gezegd dat deze van Luther zou zijn. Deze uitspraak past uitstekend in de beleving van de eredienst zoals deze door veel Lutheranen in de Nederlandse traditie van de laatste jaren wordt ervaren. Maar of die uitspraak alleen van Luther is, is niet helemaal duidelijk. In de Bijbel staat hij in ieder geval niet. Sommigen schrijven deze uitspraak aan kerkvader Augustinus toe. En dan is het een kort lijntje naar de augustijner monnik Maarten Luther.
Bidden bij Martin Luther
Bidden is voor Maarten Luther, als je zijn Grote Catechismus volgt, een gebod en belofte van God tegelijk. Het is het gebod om ons in alle nood tot God te wenden en ons als het ware aansprakelijk te laten stellen. Het is een zoeken naar antwoorden op ons aangesproken zijn door God als mensen die leven in de gebrokenheid, in de vervreemding van God, met alle gevolgen van dien. De gevolgen die we zien en meemaken bij alles wat er mis kan gaan tussen ons en God en tussen mensen onder elkaar. Nood leert hier hopelijk bidden. Bij Luther mogen we bidden op grond van Gods belofte. God spreekt ons aan en houdt ons verantwoordelijk, maar belooft tegelijkertijd naar ons te luisteren. Hij wil dichtbij ons zijn in tijden van nood en ons niet aan ons lot overlaten. Hij ziet wanneer we worden getekend door pijn en verdriet en wil dat we als vrije mensen voor Hem leven. Deze belofte en toezegging moedigen ons hopelijk aan om met Gods ogen naar de mensen om ons heen te kijken en te beseffen dat dus niet alleen geldt: ‘nood leert bidden’ maar juist ook ‘bidden leert nood’.
Bidden leert nood
Bidden op die manier leert ons de uitdagingen en de pijn in het leven beter te begrijpen. De eigen nood, maar juist ook die van de ander. Als je wilt weten wat de zin van de voorbede is, zoals wij die iedere zondag in de dienst hopelijk praktiseren, dan is het dit. Leren horen en zien waar de nood is in deze wereld. Niet vanuit een positie van zelfgenoegzaamheid, maar vanuit het besef van onze eigen tekortkomingen en vervreemding van God en anderen. De gemeenschap van Christus bevindt zich niet in een zegevierende kerk maar juist bij het kruis van Christus.
Bidden als een bondgenoot van God
Hoe je bidt is verbonden met het beeld dat je van God hebt. Als je God ziet als een almachtige tovenaar of als een soort Sinterklaas, bij wie je wensen indient en door wie je teleurgesteld kunt raken als ze niet worden vervuld, ontloop je dan niet je eigen verantwoordelijkheid? Hoe mag of kun je God dan zien? Voor Luther staat het worden aangesproken en het antwoorden daarop voorop. Hieruit komt mogelijk een God naar voren die geheel anders is dan we misschien verwachten. Durven we het aan om te bidden tot een God als we ervaren dat een geliefd medemens niet meer mag genezen? Of wanneer tirannen en dictatoren ongestraft blijven regeren? Bidden gaat niet over jezelf zien als een afhankelijk kind. Het gaat over het nemen van verantwoordelijkheid. Jezelf zien als evenbeeld van God, als Zijn tegenhanger en bondgenoot.
Als bondgenoot van de God die we in Jezus mochten leren kennen
God, zoals we die in Jezus mochten leren kennen, is een God wiens belofte is dat hij ons nooit in de steek zal laten, in leven of dood. Deze God staat voor vergeving en verzoening. Bij Hem vinden we hopelijk de moed om, wanneer nodig, de eerste stap te zetten en te leren vergeven. Het is deze God, die de kant blijft kiezen voor de armen en de zwakken in ons samenleven. Daarom bidden we hopelijk om een hart dat openstaat en handen die bereid zijn te helpen waar het passend en nodig is. Het is ook deze God die zo creatief en inspirerend is, dat Hij kwaad kan veranderen in iets goeds. We hopen daarom de moed te vinden om te vragen onze eigen omstandigheden zo te benutten dat we anderen tot een zegen kunnen zijn. Het is de God die door nood en dood heen een toekomst opent in het licht van zijn opstand tegen de dood, voor allen die mislukt en vastgelopen zijn. Daarom hopen we met vertrouwen te bidden voor de hoop die ons helpt door moeilijke tijden te gaan en wellicht ook anderen als lichtdragers bij te staan.
Bidden tot en om de Heilige Geest
In onze zoektocht naar de sporen van Jezus tijdens het bidden, kan Gods Heilige Geest ons bijstaan en hopelijk leiden. Luther heeft dat prachtig verwoord in lied 671, vers 1: ‘Nu bidden wij de Heilige Geest / om een recht geloof het allermeest, dat Hij ons verblijde en ons bevrijde / en aan ’t einde ons naar huis geleide. / Kyrieleis.’
In die zin is zingen misschien wel dubbel en drievoudig bidden…
Ds. Willy Metzger